מכתב שני ממגניטוגורסק

השל, אחיו הבכור של סבא זאב, כותב כאן מעיר התעשייה הסובייטית (או אולי מחנה העבודה) מגניטוגורסק שבהרי אורל. הוא כותב לאחותם ז’ניה, מתייחס לבעלה יעקב ולבנם דובר-העברית דב.

תרגום: נאוה ליטבק, בעריכתי

27.3.33 מגניטוגורסק

אחותי היקרה.

קיבלתי את מכתבך ואת ודאי מתארת לעצמך ללא הצדקה שאני שמח לקבל את מכתבך פחות מאשר את שמחה לקבל את שלי. למרות שהזמן שלנו לא מצוי בשפע קראתי את מכתבך מספר פעמים והלוואי שיהיו כמה שיותר “מגילות” כאלה. מדוע את כותבת לעיתים כל כך רחוקות? בטוח שאת יכולה להתנתק מ”הנחמה שלך בחיים”. כשתגיע השעה ואלוהים יעניש ב”שתי נחמות בחיים” כבר תפסיקי לגמרי לשלוח — בהן צדק, זו עוולה.

אני מתעניין בכל פרט קטן בחיים שלך כי מה לעשות, מהדברים הקטנים מורכבים, החיים שלנו. שלחי לי עוד איזו תמונה של “הנחמה שלך”. כבר הייתי רוצה לראות ולשמוע את דובר-העברית שלך. תשלחי לי בנוסף לכך גם את תמונתך או תמונתה של אסתר. יעקב ודאי נמצא עכשיו בירושלים אז מסרי לו ממני דרישת שלום מיוחדת.

מווללוולה קיבלתי גלויה בנוסף למכתבך. אך עד היום עדיין לא עניתי לו. מדוע? אני בעצמי אינני יודע. את הרי יודעת, אחותי היקרה, שהייתי צריך לכתוב לו וגם יש לי הרבה יותר מה לכתוב מאשר לאחרים. ודווקא משום כך אינני יכול לכתוב כמה מילות נחמה מימיות שיעברו דרך ההנהלה של הכלא. הוא ודאי יסלח לי אך בכל זאת אני מתכוון לכתוב לו כמה מילים. הלואי שיתנו לו כבר חנינה כדי שהם כבר יפגשו אותו חופשי. אני מתפלא מאיפה יש לו כל כך הרבה כוח כי הכלא הפולני אינו כל כך קל כמו שהוא מתאר אותו. אני יודע כבר מזמן שיש לו אופי חזק וכאלה בחורים לא מתכופפים כל כך בקלות, אבל זה עצוב שבגילו הוא כבר נתקל בכאלה קשיים בחייו ואני מאמין שהוא יתגבר על הכל.

זה מאד לא יפה מצידה של אסתר שהיא לא נזכרת לכתוב לי כמה מילים. נדמה לי כי כשנסעתי היא בכתה מרה, נעבעך, יותר מכולם בבית. את יודעת שהיא מאד חרוצה שרק תהיה בריאה. מעניין אותך לשמוע משהו חדש בקשר אלי. אפשר לומר שכבר כתבתי לך הרבה על עצמי ועד כה שום דבר מיוחד לא היה. העבודה נורמאלית והחיים נורמאליים וביחס ל”בּובֶּה מַייסֵס” שכותבים בעיתונים אין בהם שמץ של אמת. האוכל כאן הוא די והותר. נכון, מרציפנים לא אוכלים כאן, אך מה שאוכלים אוכלים בתיאבון. אני אוכל בשר כמעט יום יום, שלא לדבר על דברים אחרים. בינתיים, מזג האוויר אצלנו לא נורא כל כך (כמובן שבהשוואה לפלסטינה יש קרות די גדולות. לפי שעה הטמפרטורה מגיעה רק ל-30 מעלות, אבל יותר מאוחר ודאי תגיע עד 40 מעלות. התושבים המקומיים מתבדחים ואומרים: אלה רק פרחים. הפֵּרות יבשילו אחר כך. אבל אנחנו מקלים בכך ראש כיוון שמספקים לנו דברים נקיים וחמים.

הקושי היחיד הוא לכל היותר שעוד צריך ללמוד זמן רב, אבל אנחנו נסתדר כבר. באופן כללי, ברית המועצות היא בשבילי ובשביל אחרים המקום היחיד בו אפשר לחוש חופש ואני מאמין שרק פה אמצא את מה שייחלתי לו. אני מקבל מכתבים מהבית אבל לא לעיתים קרובות מאד. אמא, היא הרי הכותבת היחידה והיא צריכה להתכתב עם כולם.

כואב לי שאיני יכול לקחת דוגמה מכם ולעזור להם במה שאפשר אך זה לא תלוי בי. משמח אותי שיעקב נמנע בינתיים מהניתוח. העובדה שתוכלי להתגורר בחיפה ודאי טובה יותר בשבילך ובשביל אסתר. אני שולח דרישות שלום חמות לכולם.

השל.

מקור

27/12/33 מגניטוגורסק

מײַן טײַערע שוועסטער. דיין בריוו האׇב איך באַ-
קומען און דו מוזט זיך געוויס פֿאַלש פֿאׇרשטעלן
אַז דײַנער אַ בריוו איז באַ מיר ווינציקער אׇנ-
געלייגט, ווי מײַנער באַ דיר. און ניט קוקנדיק
אויף דעם וואׇס צײַט איז אונדז זייער
אַ שפּאׇרזאַמער אַרטיקל האׇב איך דײַן בריוו
עטלעכע מאׇל געלייענט און אַלעוײַ וואׇס ווײַטער
אַזעלכע “מעגילעס” – פֿאַרוואׇס שרײַבסטו אַזוי
זעלטן. געוויס קענסטו זיך אׇפּרײַסן פֿון “דײַן
טרײסט אין לעבן”. אַז די שאׇ זאׇל ניט זײַן און
גאׇט וועט שטראׇפֿן מיט “צוויי טרײסטן אין לעבן”
וועסטו מיך שוין גאׇר אויפֿהערן צו שיקען
— בענעמאׇנעס אַן אַוולע!
איך אינטערעסיר זיך מיט יעדע קלייניקייט פֿון
דײַן לעבן. ווײַל פֿון די דאׇזיקע קלייניקייטן
באַשטייט דאׇך מישטיינס געזאׇגט אונדזער
לעבן. שיק מיר צו נאׇך עפּעס אַ פֿאׇטאׇגראַפֿיע
פֿון דײַן “טרײסט” און כ’וואׇלט אים שוין
וועלן זען און הערן דײַן העברעיסט”
און שיקט מיר צו אויך, דײַנע אׇדער עסטערס
אַ פֿאׇטאׇגראַפֿיע. יעקב געפֿינט זיך געוויס
איצטער ניט אין ירושלים טאׇ גיב
אים איבער פֿון מיר אַ באַזונדערן גערוס.
פֿון וועלוולען האׇב איך אַחוץ דיין בריוו באַ-
קומען באַזונדער אַ קאַרטל אׇבער ביז הײַנטיקס
טאׇג האׇב איך אים נאׇך ניט געענטפֿערט.
פֿאַרוואׇס? איך ווײס אַליין ניט. דו
ווייסט דאׇך מײַן טײַערע שוועסטער, אַז צו
אים האׇב איך געדאַרפֿט און איך האׇב
צו שרײַבן אַ סאַך מערער ווי צו אַנדערע
און דאַווקע9 דערפֿאַר קען איך ניט שרײַבן
עטלעכע וואַסערדיקע טרײסט ווערטער וואׇס
זאׇלן דורכגיין דורך דער טפֿיסע10 אַדמיניסט-
ראַציע. ער וועט מיר געוויס מייכל11 זיין,
נאׇר דאׇך קלײַב איך אים זיך אׇנצושרײַבן
עטלעכע ווערטער. אַלעווייַ12 וואׇלט שוין
די אַניעסטע געמאַכט אַז זיי זאׇלן
אים שוין טרעפֿן אויף דער פֿרײַ.
מיר וווּנדערט ווי אַזוי עס קומט צו אים
אַזוי פֿיל שטאַרקייט, ווײַל די פּוילישע
טפֿיסע איז ניט אַזוי לײַכט ווי ער
מאׇלט עס אויס. איך ווייס פֿון לאַנג
אַז ער האׇט זייער אַ שטאַרק כאַראַקטער
און אַזעלכע יאַטעס ווערן ניט אַזוי לײַכט
געבויגן, ס’איז אׇבער טרויעריק וואׇס בײַ זײַנע
יאׇרן האׇט ער שוין אַזוי האׇרב אׇנגעשטויסן
זיך מיטן לעבן און איך גלויב אין עם אַז
ער וועט אַלעס גויווער13 זײַן.
פֿון עסטערס האַנט איז זייער ניט שיין
וואׇס זי דערמאׇנט זיך ניט אׇנצושרײַבן מיר
עטלעכע ווערטער. דאַכט זאַך14 אַז באַ15 מײַנס
אַוועקפֿאׇרן האׇט זי נעבעך ביטער געוויינט
ווי אַלע אין שטוב און ווייסט אַז זי
איז זייער אַן אַרבעטסזאַמע. זאׇל זי נאׇר
אויפֿפּאַסן אויף געזונט.
דיר אינטערעסירט געוויס נײַס וועגן מיר. מען
קען זאׇגן אַז אַ סאַך האׇב איך דיר שוין
געשריבן וועגן זיך און קיין באַזונדערס
איז פֿאַר דער צײַט ניט צוגעקומען.
די אַרבעט איז נאׇרמאַל
און וועגן די “באׇבע-מײַשׂעס”16 וועלכע מען שרײַבט אין
די בלעטער איז קיין האׇר עמעס17 ניטאׇ.
דער עסן איז דאׇ איבער גענוג. עמעס18 אַז
קיין מאַרציפּאַנעס עסט מען דאׇ ניט אׇבער
דאׇס וואׇס מען עסט שוין יאׇ איז מיט אַפּעטיט.
איך עס קימאַט19 טעגלעך פֿלייש און וועגן אַנדערע
זאַכן איז שוין קיין רעד ניט.
דער וועטער איז באַ אונדז דערווײַל ניט זייער
געפֿערלעך (פֿאַרשטייט זיך אַז אין פֿאַרגלײַך
מיט פּאַלעסטינע איז עס אַ גענוג גרויסער
פֿראׇסטן. דערווײַל דערגייט בלויז ביז 30° אׇבער
ס’וועט שפּעטער געוויס דערגיין ביז 40°. די
היגע איינוווינער כאׇכמענען20 זיך און זאׇגן
“זה רק פרחים. הפֵּרות יניבו אחר כך”.21
נאׇר מיר לאַכן זיך אויס, מיט ריינעם
מיט וואַרימע22 זאַכן באַזאׇרגט.
די איינציקע שוועריקייט איז מער ניט וואׇס מען
מוז גיין אַ גאַנץ היפּשע שטרעקע לערנען
זיך, נאׇר מען וועט זיך שוין אַן אייצע23 געבן.
אין אַלגעמיין איז ראַטן-פֿאַרבאַנד פֿאַר
מיר און אויך פֿאַר אַנדערע דער איינציקע
אׇרט וווּ מען קען זיך פֿרײַ דורכלעבן
און איך גלויב אַז דאׇ וועל איך ערשט
געפֿינען דאׇס צו וואׇס איך האׇב געשטרעבט.
פֿון שטוב באַקום איך בריוו אׇבער נישט
זייער אׇפֿט. די מאַמע איז דאׇך די איינציקע
שרײַבערקע און זי מוז עס מיט אַלעמען
פֿירן קאׇרעספּאׇנדענץ.
מיר ווייטיקט וואׇס איך קען ניט נאׇכטאׇן
אײַער בײַשפּיל און העלפֿן זיי מיט
וויפֿל ניט איז. אׇבער ס’איז ניט געווענדט
אׇן מיר.
מיר עפֿרייט זייער וואׇס יעקוב האׇט
דערווײַל אויסגעמיטן די אׇפּעראַציע.
דאׇס וואׇס ס’וועט דיר אויסקומען מעגלעך צו
וווינען אין חיפה איז געוויס בעסער פֿאַר
דיר און עסטערן.
איך שיק מײַנע האַרציקסטע בעסטע
גערוסן פֿאַר אַלעמען!

העשל