נחום קריזובסקי חושש ממלחמה

נחום מספר על ההכנות בפולין למלחמה המתקרבת. כמה הערות שלו גורמות לחשוב שהוא לא לגמרי יופתע מהסכם ריבנטרופ־מולוטוב שייחתם שבועיים מאוחר יותר: הוא מציין שפולין נמצאת על שולחן הקצבים, וש”הוא” (היטלר) עלול להחליק שוב לתוך הבגדים של פוניה (רוסיה).

תרגום

מאת נאוה ליטבק, בעריכתי

וועלוול היקר

למען האמת כבר התכוונתי לכתוב לך מכתב לאחר יגיעה ממושכת ומאמצים ועכשיו הופיע גם מכתבך השני. אשם בכל הוא האיש הזה, “החבר החום” שלנו. איזה איש אחד. קשה ועצוב אצלנו. אצלך יש חמסין של רוח וחול. אצלנו — דם ואש בלבוש ירוק. היינו כבר במצב מאד מאד רע אבל זה היה נס שצ’מברליין התערב. אנחנו עדיין “למכירה” על דוכן הקצבים. לו רק ארצה אני יכול לכתוב עוד על העניין הזה ועל מאגרי המזון שהאנשים מכינים. בקבוקי מים, מסיכות גז נמכרים כאן בבתי המרקחת. כל מי שרק יכול לאחוז פטיש ביד חייב ללכת להתגייס. מין גיוס קטן והמון גדול. יש באוויר ריח של פורענות. אבל מספיק לכתוב על העניינים האלה, בוא נעבור לדברים שמחים במלוא הקיטור. אני עדיין כמעט ולא טבלתי בנהר ובכל אשם “הוא”.

כן העיתונים. אני מקבל זאת כעלבון (ואתה חייב להתנצל עם קידה) ובכל הנוגע להוצאות, כל זמן שיהיה לי אני מוכן (כך כותב בעל נאמן לאשתו) לשלוח הכל – אלא מה. כשלא יהיה לי, לא אשלח לך וכנראה אז כבר לא יהיו לי בראש עיתונים. אבל למען האמת אשלח לך במהרה קצת עיתונים. ס’ סווידלר מסתובב עדיין חופשי ובסוף שליימקה נסע לפלשתינה באופן בלתי לגאלי. יחד עם המכתב הקטן שלי אני שולח לך דרישות שלום ממשפחת שוסטר סימה. כל אחד שולח לך דרישת שלום חמה. הניה אותו הדבר, מכתב ממלכה.

קצת תרבות: אין אפילו מקום אחד לרפואה ללכת אליו. תיאטרון מיידים יצא לסיור ברחבי פולין. דרישת שלום לך מחברתי מניה (זו שהיתה אתנו במיידים), היא בוחרת, מהדקת ושולחת לך את העיתונים בדואר. מה אתה עושה ומה קורה שם עם הפרנסה? בני ביתי שולחים לכם דרישת שלום. בפעם הבאה כבר אענה מן הסתם בפירוט אם ה”הוא” יחליק שוב לתוך הבגדים של פֿוֹניֶה.

הֱיֶה בריא
4/8/1939
נחום

מקור

טייערער וועלוול

אייגנטלעך האׇב איך זיך שוין געקליבן
דיר צו שרײַבן אַ בריוול נאׇך לאַנגע מי
און מאַטערנישן און דאׇ האׇט זיך נאׇך אונטערגערוקט
דיין צווייטער בריוול. שולדיק אין אַלעס און
אַלץ איז אונדזער “ברוינער פֿריינד” , מענטש
איינער. שווער און טרויעריק איז ביי אונדז,
בײַ דיר איז אַ חמסין פֿון ווינט און זאַמד. ביי אונדז
פֿון בלוט און פֿײַער אין גרינען געקליידעט.
געהאַלטן האׇבן מיר שוין זייער, זייער שמאׇל
נאׇר אַ נס טשעמבערלען האׇט זיך אַרײַנגעמישט
אׇבער מיר זײַנען נאׇך אַלץ אויף דער פֿלייש-
באַנק צום האַבן. כ’זאׇל נאׇר וועלן
קען איך וועגן דעם ענין שרײַבן און שרײַבן
וועגן די זאַפּאַסן שפּײַז וואׇס דער עולם גרייט
זיך צו. פֿלעשער וואַסער, גאַז מאַסקעס ווערן דאׇ
פֿאַרקויפֿט אין די אַפּטייקן, ווער עס קען נאׇר
האַלטן אַ האַמער אין האַנט מוז זיך גיין רעגיסטרירן
אַ מין קליינע מאׇביליזאַציע, און אַ גרויסע מאׇב.
אַלץ אׇטעמט דאׇ אויף זייער הייס. זייער הייס.
נאׇר גענוג וועגן די ענינים. לאׇמיר זיך נעמען
צו “פריילעכס” דער זומער שטייט דאׇ
מיט דער גאַנצער פּאַרע און איך האׇב זיך נאׇך
כּמעט ווי גאׇרניט געבאׇדן זיך אין אַלץ איז
שולדיק “ער”.
יאׇ, די צײַטוגען. איך נעם עס אׇן פֿאַר
אַ באַליידיקונג. (און דו מוזסט זיך ענטשולדיקן
מיט אַ קניקס) וואׇס שייך די הוצאות,
כּל-זמן איך וועל האׇבן בין איך דיר גרייט
(אזוי שרײַבט אַ טרײַער מאַן צו זײַן פֿרוי)
צו שיקן אַלץ-וואׇ דען אז איך וועל ניט האׇבן
וועל איך דיר ניט שיקן און מסתּמא וועט שוין
דעמאׇלט ניט ליגן אין קאׇפּ קיין צײַטונגען.
כאׇטש אַן אמת וועל איך דיר אין גיכן
אַרויסשיקן אַ ביסל צײַטונגען.
ס’ סווידלער דרייט זיך נאׇך אַרום אויף דער
פֿרײַ. און באַסאׇק שליימקע איז אַוועק-
געפֿאׇרן קיין פּאַלעסטינע אויף אַן
אומלעגאַלן אויפֿן.
צוזאַמען מיט מײַן קליינעם בריוול שיק
איך פֿאַר דיר גרוסן פֿון מישפּחת שוסטער,
סימע. איטלעכע לאׇזט דיר האַרציק גריסן.
העניע אויך דאׇס זעלבע, פֿון מלכּהן- אַ בריוול.
אַ ביסעלע קולטור:
אַוווּ צו גיין איז דאׇ ניטאׇ אויף אַ רפֿואה, דיר
מיידים האׇט זיך אַרויסלאׇזט מיט אַ טורנע איבער פּוילן.
אַגבֿ אַ גרוס פֿאַר דיר פֿון מײַן חברטע
מאַניע (די וועלכע איז מיט אונדז געווען
אויפֿן מיידים), זי קלײַבט שראַגט און שיקט אויף פּאׇסט פֿאַר דיר
די צײַטונגען .
וואׇס טוסטו און מאַכט זיך דאׇרט
די פּרנסה.
מײַנז שטיביקע לאׇזן דיר גריסן לכם
צווייטן מאׇל וועל איך שוין מסתּמא ענטפֿערן
פּינקלעכער אויב דער “ער” וועט מיר ווידער
ניט אַריינכאַפן אין פֿאׇניעס בגאׇדים.
פֿאַרבלײַב געזונט
4/8/1939 נחום