שלמה בירושלים

הכותב הוא שלמה שמידט, חבר של זאב ורבקה מווילנה. הוא גדל עם סבא זאב באותה חצר ברחוב שופן 3. ייתכן שהעבודה שהוא ניסה להשיג בצריפים בעזה הייתה עבור הצבא הבריטי. מאוחר יותר הוא שירת בו, הגיע לבריטניה, והביא לישראל מתנה מדהימה, קופסת פח מלאה בעפרונות צבעוניים.

שלמה מזכיר כאן מכתב שהוא קיבל מ”הירשל”. ייתכן שמדובר במכתב הזה, או בשכמותו.

מעניין מה עשתה אשתו של וורסס בווילנה ב-1940, ומי זה שאיבד דרכון? זה עניין של חיים ומוות. ונחמד לקבל עוד אזכור של תיאטרון הבובות מיידים!

ייתכן מאוד ש”ויצקה” שמוזכר כאן בדרך אגב הוא ווֹיטֶה/ויקטור שוסטר שכותב לזאב אחרי עשרות שנים ממוסקבה.

תרגום: נאוה ליטבק, בעריכתי

וולוול!

בוקר טוב!

מאד לא נוח לי לא לכבד אותך, למרות שאתה מבוגר יותר. כך או כך היתה לי דרך ארץ אל שֶרֶץ מבוגר. אליך – ודאי! כשאני רוצה אני יודע להתנצל. הייתי עסוק. 40 ועידות של ההסתדרות. תבין שהייתי בכל הישיבות (צריך כוחות). נסעתי למשימות שונות. כל אלה הם זוטות. החשוב ביותר זו הכוונה הטובה. [יקיר]י, רציתי לראות אותך אך לא זה לא מתאפשר, אז לפחות בתמונה, אבל הוא, זאת אומרת וורסס, איבד אותה, אז נסעתי לתל-אביב כי לפי שעה אינני יכול להשיג עבודה בירושלים. יש לי הרי איזו פרוטקציה. הגעתי שמח, עליז ובמצב רוח טוב ל”נותן לחמי” אז הוא הפנה אותי ל”נותן לחם” אחר. משקרא ההוא את ה”קמע” שלי קיבל אותי יפה. פחחח…! אפילו מאד יפה, אך למרבה הצער הטריד אותו שבאתי במיוחד מירושלים (תיקנתי אותו – במיוחד מווילנה) ואני אאלץ לחכות עד יום ראשון. אז אני חושב שאוכל לעשות טיול למכרים. הלכתי לרבקה. חשבתי שאולי גם אתפוש אותך אבל אחר כך הלכתי לישון במלון שלך – במיטה שלך ולמחרת נסעתי לקרוב בשכונת בורוכוב. רמת גן אפשרה לי לנפוש היטב עוד קצת, גן יפה ולינה וארוחות טובות. מטריד אותי שאתה לא נמצא, אם כי ריבה אומרת שיש לך לחיים די שמנות (אני לא מאמין לזה) תסתכל במראה. אני מאמין שמחר ישלחו אותנו לעזה לצריפים.

בינתיים שוחחתי קצת עם וילנה. כתבתי די הרבה וגם לוויצקה ול??? שלו. ולא קיבלתי ממנו תשובה. אך מפרסקה (הירשל) קיבלתי מכתב. החשוב ביותר ממה שהוא כותב זה שמכל הנוער שלנו באזורים של ברה”מ אף אחד לא נשאר. בווילנה שקט עד כדי עצב. בשעה תשע הולכים לישון כי מאוחר יותר אסור ללכת ברחוב. אז הוא חושב לחמוק ולצאת עם הבובות שלו לקובנה כדי לנשום קצת אויר רענן (?)

אני הייתי בתל-אביב אצל הליטאי. הוא אמר לי להביא 65 לירות. 50 כדי לפרסם מודעות בעיתונים הליטאיים שֶלְזֶה וְזֶה אבד פספורט ו-15 בשביל בולים וגם בקשה אליו. לא הייתי רוצה לתת לא דבר אך כיוון שלא היה לי [כסף] בכוונתי לסדר לו [כסף] בהזדמנות הראשונה. מה דעתך? כתוב. אילו דברים טובים אפשר לשמוע ממך? איך הולך?

אני מפנה את תשומת לבך לכתובת החדשה שלי. אתה תשלח לו (לחבר שלי) והוא ישלח את זה אלי. הכתובת:
ירושלים, שכונת אחוה. בית גרשמן .מקס ריי (עבור שלמה).

וורסס מקבל מכתבים מאשתו אך בינתיים אין סיכויים שהיא תבוא. ואתה מקבל מכתבים מהבית, ממכרים, מה הם כותבים?

אני מאמין שאחרי העבודה אמצא דרך לעשות טיול אליך.

בינתיים תהיה בריא

שלמה.

24/1/40

מקור

וועלוועלען!
גוט מאׇרגן!
עס איז מיר זייער ניט באקוועם דער ניט שוינען
דיר, כאׇטש דו ביסט אַ עלטערער אזוי דו אזוי
האב איך געהאט דרך-ארץ פאר א עלטערן שערעץ.
פאר דיר - זיכער! אז מען וויל קען מען זיך פארענטפערן.
געווען פארנומען. 40 צוזאמענפאר פון הסתדרות פארשטיי אז איך
בין געווען אויף אלע זיצונגען (מען דארף האבן כח)
געווען. ארויסגעפארן אויף פארשיידענע ארבעטן.
דאס זײנען אלץ קלייניקייטן. דאס וויכטיקסטע
דאס גוט. מיינעלע געוואלט דיר זען: אבער עס
לאזט זיך ניט איז כאטש אויף א פאטאגראפיע.
האט ער פארלארן . ד. ה. ווערסעס. בין איך אוועקגעפארן
אין תל-אביב, ווײל אין ירושלים קיין ארבעט קען איך
דערווײל ניט באקומען. איך האב דאך עפעס א שטיקעלע
פראטעקציע. געקומען א פרײלעכער, לוסטיגער, לעבעדיקער
צו מײן ברויט-געבער” ער האט מיר געקערעוועט צו
א צווײטן “ברויט געבער” יענער איבערלייענדיק די
“קאמעה” האט מיר אויפגענומען פיין. בא! אפילע
זייער אבער צו גרויס באדויערן אים פארדריסט וואס
איך בין געקומען ספעציעל פון ירושלים ( איך האב אים
פאריכט – ספעציעל פון ווילנע) אבער איך וועל מוזן
ווארטן ביז זונטיק. קלער איך מען קען מאכן
א שפאצירל צו באקאנטע. אוועק צו ריווקען.
איך האב געקלערט עפשער וועל איך אויך האבן
מיט דיר צופאקן און דערנאך בין איך אוועק
שלאפן אין דײן האטעל – אין דײן בעט
און אויף מארגן אוועקגעפארן אין שכונת-בורוכוב
צו פרײנד. רמת-גן א ביסל ווײטער האט מיר
געגעבן א מעגלעכקײט אפאטעמען פײ?. א שיינער
גארטן און גוטע קעסט. עס פארדריסט מיר
וואס דו ביסט דא ניטא. כאטש ריווקע זאגט
אז דו האסט גאנץ גראבע באקן (איך גלויב
עס ניט) גיב א קוק אין שפיגעלע. איך גלויב
אז מארגן וועט מען אונדז אוועקשיקן אין
עזה בײ די צריפים. דערווײל האב איך זיך
דוכגעשמועסט א ביסל מיט ווילנע. געשריבן האב
איך גאנץ היפש און אויך צו וויצקען און/אין
זײן שאלאפאכע פון אים קײן ענטפער ניט
באקומען. אבער פון פארסקען (הירשלען) באקומען
א בריוו. דאס וויכטיקסטע וואס ער שרײבט די גאנצע
יוגנט אין די געביטן פון ר. פ. פון אונדזעריקע
קײנער ניט געבליבן. אין ווילניוס איז שטיל אזש
ביז אומעד. 9 א זייגער גייט מען שלאפן ווײל
שפעטער טאר מען אין גאס ניט גיין. קלערט ער
זיך ארויסכאפן מיט זײנע ליאלקעס קײן קאאינס
א שמעק טאן פרישע לופט (?) די מוטער שרײבט
אז אפילע פון מײנע כאוויירים זײנעם געקומען פון פראנט
ווער מיט א פארוואונדעטע האנט ווער מיט פארוואונדעטע
פוס. דערוויסנדיק זיך אז זייערע עלטערן זײנען
אוועקגעפארן זיי נאך די עלטערן. איך בין געווען אין
תל-אביב בײם ליטווישן. ער האט מיר געהייסן בריינגען
65 פיאסטער. 50 אויף צוגעבן מעלדונגען אין די
ליטווישע צײטונגען אז בײ אזא און אזא איז
געגאנגען פארלארן א פאס. 15 אויף פאסטמארקעס
און אויך א ביטע צו אים .איך וואלט אים גאניט
גערן געגעבן נאר היות ווי איך האב ניט געהאט
האב איך בדעה אים צו ערליידיקן בײ די ערשטע
געלעגנהײט. וואס איז דײן מיינונג? – שרײב.
וואס הערט מען בײ דיר גוטס? ווי גייט עס?
איך מאך דיר אויפמערקזאם אויף מײן נייעם
אדרעס. דו וועסט שיקן צום אים (מײנער א כאווער)
און ער וועט מיר עס איבערשיקן.
דער אדרעס:
ירושלים
שכונת אחוה.
בית גרשמן.
מקס רייס
(עבור שלמה)
ווערסעס באקומט בריוו פון זײן ווײב אבער
דערווײל איז ניטא קנע אויסזיכטן אז זי זאל
קומען. און דו באקומסט בריוו פון שטוב,
באקאנטע. וואס שרײבן זיי?
איך גלויב אז נאך דער ארבעט וועל איך אויסקאמבינירן
א שפאציר צו דיר. דערווײל פארבלײב געזונט
שלמה.
24/1/40